MALLIBEREJOJ (el "ILI" de Bergiers)

“ Ĉio estis kvieta, nur mia propra voĉo reefikis je la muroj. Mi estis faleginta, ne plu povonte longda ?re ribeli en la ĉelo. Tiam mi ekvidis tute supre, rekte anta ? okuloj miaj, kvadraton grizan en la pano, etan blanka ?on, iometan... ?i estis la klareco de l’ tago. Tiam mi ekspiris tiel bonege.’’
Knut HAMSUN.

Stangoj, Baroj, Soleco. El malproksime, el tute malproksime muzika ?o : ?azario. Mokemo. Tam-ta-ta-tam... Homo pensadas. Bruo de intermiksitaj ?losiloj. La provoso. Porcio da pano. Rigardo ne ?trala, ne ?tralo malestima... “ Tiuj malliberuloj !’’

Estis la 1a de Majo. Suno milda, tre milda. Tago festa : tago revoluciema. La muzikistaroj, la brustoj, la virinoj, la geinfanoj, ĉiuj kriis voleme tiun ribelon. Estis la mastrostriko. Dekmil laboristoj sen pano.. Ekonomia krizo... Mon-Stabiligo. Stabiligo de la malsato... Kaj la proletoj kantis. Iliaj viza ?oj, iliaj okuloj, ilia mar ?maniero esprimis koleron ilian. “ Stari ?u, Proletaro ! ’’ Ru ?aj flagoj... Venu la Revolucio. La rubandoj petis Panon kaj Rajtojn. La rajto al la Vivo, al la Suno. Stari ?u fratoj en mizero dronantaj. Kaj la solena irado da ?ris, malhela, sed ru ?a, ru ?e malhela, kvaza ? sango nokte. La bur ?oj, malanta ? la kurtenoj, rigardis malame tiun manifeston kaj montris unu al la alia, cinike kaj kontente, ian kripla ?on de manifestanto : “ Jen, rigardu tiun ?ibulon, kiom komike li aspektas ! La pugnon tenditan al la fenestroj, la junularo pasas. La junularo pasas... “ Ni nenio estas, ni ĉio estos.’’ Forto kaj Ven ?o. Estis la 1a de Majo.

Disi ?o. Bruoj. Policisto renversis per batego manifestanton kiu eble estis tro klare montrinta sian malestimon. Interpu ?o. Indigno. Homoj, homo. Jen ! La policisto falas.

La homo. Malliberejo. Kolero pro sia senpotenco.

Sed en li, aliaj sentoj, pli intensaj, pro subpremado, esti ?is. Kiel esprimi ? La materio estas jena, ĉie ĉirka ? li. Kaj tamen ekzistas io alia. BALDA ?, li pensas. Kaj li mal ?atas... Li pensas pri aliaj malliberejoj. LIA malliberejo : la moralo. La malliberigo : la kutimoj, la socia ordo. Kaj jen :

Ĉiutage nepris post la ordinara laboro gajni kroman salajron kiu permesas ion pli man ?i... La klavoj nigraj kaj blankaj. Pim, pim, pum, do, re, sol... Ka ?o kaj anta ? tola ?o, vasta tola ?o blanka. Nigraj desegnoj sinsekvas. Rakontoj amaj, klaĉoj mondumaj, aventuroj policaj. Krrrrrrr... Malanta ?, homoj, viroj, virinoj, geinfanoj, ĉiaspecaj, eĉ hundoj kiuj ne ĉiam restas silentaj... La artisto plenumas sian laboron. Pim, pim, pum... Li oscedas. Labortagoj dekkvinhoraj. Kutimo kaj kunesta ?o : La piano kaj la ekrano. Stranga estus senmuzika projekcio, ĉu ne ? Kaj verdire, inter tiu nigra ĉeestantaro, kiom da personoj rimarkas la muzikon ? La geamantoj eĉ ne priatentas la intrigon... La intrigo estas intrigo ilia. Manludoj, kisoj,karesoj sur kaj sub a ?oj. Maljunulo proksimi ?as al knabo ; li metas sian manon sur la genuon de la infano, diras al li kelkajn vortojn. La knabo rigardas lin. La konversacio... Ci ricevos monerojn, ni kune amuzi ?os... La pianisto ?vitas... Venu la fino ! La dekunua, vespere.

La stratetoj. Venu, amiko kara ! Negli ?o malfermita. Klinita el la fenestro de la bordelo ; la mamoj estas videblaj je la reflekto de la lanterno apuda. Venu, do ! La viro estas kutime sola. Liaj suferoj. Alvolupta sopiro : li eniras. Malliberejo de la virino. Åœi estas ĉarma ; ?i montras artifiketojn. Ĉu ci konas tiun manieron ? Ĉu ci bone amuzi ?is ? Ci revenu balda ? ! Estas numero 30, ne eraru ! La viro rigardas la inon. Li pensas : Kiel ĉio tio estas simpla ! La virino komprenas la simpation de la kliento... Estas jam tre malfrue ; certe tro malfrue por trafi novan viktimon, Restu kun mi, mia amato ; mi ne estas malhonesta. Kaj jen :

En la vila ?o morrigora, junulino. Dekokjara. En la apuda urbeto bienposedanto, vidvo kvindekjara. Balda ?a unui ?o. Certe ! Tiele, la gepatroj parolis, decidis… La vidvo estas grave malsana. Negravas : ili nur devos priatenti. Tio kio gravis, estis la edzi ?o. Kontra ?staro. Forkuranta. La urbego. La laboroj : servistino, vendistino. Necesis cedi : la mastroj volis. Pasis dikulo, maljunulo. Pasis strangulo kiu volis samtempe du virinojn en la lito. La vojo ! La kalvario ! Kaj fine... infano. Nenia
patro... Admirinda justeco... Angoraj tagoj... Plie, malplie... La naturo estis favora al ?i... Korpo rimarkinda ! La viroj deziris ?in. Karno interesega. La trotuaro. La bordelo... Du jaroj... Konfeso farita. Malliberejo por la virino : tiu vivo.

Malliberejo, ĉie malliberejoj...

Malliberejo, ĉie malliberejoj...

Kaj tamen, malgra ? ĉio, la ru ?a tago venos. Kaj estos finita ! Ni volas tion. Estos la Virino, estos la Viro, sed ne plu malliberuloj. Esta ?oj amemaj kaj batalemaj por la estonto kaj ne plu suferantoj kaj subpremitoj.

Äœojo ! Espero ! Morga ?!