Valo : Wall Street 1929-1987

Mi ne estas kompetenta pri financo, nek persone interesata pri la fluktuadoj de la akciaj kurzoj, ĉar mi ne estas borsludisto. Tamen, kelkajn vortojn pri tiuj aferoj.

La 18-an de oktobro (1987) en la Nov-Jorka borso, kiu donas la tonon al ĉiuj aliaj, la kurzoj subite disfalis. Tiu okazo venis neatendite post plurjara periodo da konstanta kreskado, evidente artefarita : ?i ne povis longe pluda ?ri. Tion ja komprenis kelkaj spertuloj, sed neniu anta ?vidis tiel abruptan falon, ?ajne ka ?zitan de subita ĉesigo de la universala fido al usona prospero.

Tamen, ?is anta ? nelonge, financistoj kaj ekonomiistoj fanfaronis, ke ili nun posedas efikajn teknikajn rimedojn por eviti kaj eĉ malebligi tiajn skuegojn. Al tiuj eminentaj sinjoroj ne mankas memfido kaj aplombo.

Ili, eble prave, riproĉas la marksistojn, ke ili rezonas la ? kadukaj kriterioj de la 19-a jarcento. Nu, ĉu ili mem ne malfruas je unu jarcento, a ? almena ? duonjarcento ?

Fakuloj kaj gazetistoj tuj elvokis la kra ?on de 1929, kiun sekvis la longeda ?ra kaj profunda krizo de la tridekaj jaroj en tuta Okcidento. La ? supra ?a aspekto la aferoj estas ja similaj, sed inter amba ? okazoj mi vidas esencan diferencon.

Post 1929 sekvis ekonomia marasmo kaj senlaboreco. Nun tiu sama plago ne ekzistas. Äœi instali ?is longe anta ?e, sendepende de la financaj okazoj. Dum la lastaj jardekoj sin sekvis pluraj teknikaj revolucioj (elektra, robota, elektronika, informatika), kiuj radikale ?an ?is la produktorimedojn kaj la tutan industrian kondiĉaron. Tiujn ?an ?egojn ne vidis a ? ne volis vidi la ortodoksaj kompetentuloj. Ili ne volas konsenti, ke la novaj cirkonstancoj nepre postulas novan rigardon al la aferoj. Ne temas plu pri "ciklaj" krizoj, sed pri kronika malsano ĉefe ka ?zita de la ega produktiveco de la modernaj ma ?inoj, kiuj jam anstata ?as la homan forton. Por kuraci tiun malsanon, necesas unue dividi la labortempon ne plu inter du a ? tri skipoj da laboristoj, sed inter kvar, inter ses. Kaj ke ĉiu laboristo ricevu sufiĉe aĉetpovan salajron, por konsumi la tutan kvanton de la produkto de la ma ?inoj. Sed kie trovi la necesan monon ? Nu, kion faras la ?tatoj en milita tempo, kaj kion faras nun Usono ? Ili simple presigas kvanton da monbiletoj kun konvencia valoro. Necesus nur, ke tiu valoro estu konvencie efemera, por ne ebligi artefaritan amasigadon de iluziaj riĉa ?oj. Anstata ? tiu artefarita riĉa ?o, la mono estus nur adaptita signo inter ?an ?ebla kun la disponebla kvanto da produktitaj varoj.

Mi nur grandtrajte skizis la teorion de la abundanoj ellaboritan anta ? duonjarcento de J. Duboin, Bellamy ks. Äœia efektivigo estus ebla, sub la nepra kondiĉo de tutmonda sennacieca organizo : ĉar tiel longe, kiel ekzistos suverenaj naciaj ?tatoj kun apartaj bu ?etoj, apartaj ekonomioj, apartaj monsistemoj, okazos inter tiuj naciaj ?tatoj drasta, sova ?a konkurenco ; kaj se unu el ili volus starigi interne de siaj limoj tiun novan ekonomian sistemon, ?i balda ? ne povus rezisti al tiu konkurenco.

De tiu nun reganta stato rezultas "riĉaj" nacioj kun kelkaj grandaj riĉuloj kaj amaso da malriĉaj senlaboruloj, kaj malriĉaj nacioj, en kiuj, krom eble kelkaj lukse vivantaj ?tatestroj, la tuta popolo vivas en mizero a ? mortas pro malsato.

Ĉu iam la homaro estos sufiĉe mense evoluinta por scipovi eliri el tiu vea kaosa stato ?

Valo (Rajmundo Laval’), el la kompillibro Vortoj de Valo kun studoj kaj artikoloj, Bro ?urservo de SAT, eld. 1995, p.113-4. Aperis originale en La ?te ! en januaro 1988.

Franclingva traduko legeblas sur la retejo de SAT-Amikaro (franclingva laborista esperanto-asocio).