Orsinger : La lumo

Oni bezonas lumon kiel fizikan realecon kaj metaforon. Äœi ebligas ian "reliefigon" de la ideoj. Ekzemple, oni ofte diras : " ?eti plenan lumon sur la aferon." Tiel, la luma fenomeno partoprenas al nia mondkoncepto, esprimmaniero kaj simbola reprezento de la universo. Tio estas fakto kiun oni povas ĉiutage elprovi kaj pli scivolema persono sukcesos konscii ke tio da ?ras de la plej foraj epokoj. Tamen, sufiĉas jam studi la renesanco por renkonti unu el la plej interesindaj filozofoj kiu uzis la lumon kiel transcendan koncepton. Temas pri Marcilio Ficino kiu verkis "De lumine-on" en 1492. Pasante, oni anka ? povas mencii la gotikan ar ?itekturon kiu eble estas la pli frua provo por kapti, majstri la lumon danke al vitraloj. Ĉi arto de la travidebleco ebligas la luman transformon de la konstrua ?o kaj efektivigas la vojon al la dia mondo. La lumo kiel ar ?itektura materialo posedas la konceptan karakteron de la nombroj. Pli malfrue, en la verkoj de Rembrant, Vermeer a ? Georges de La Tour , la lumo ne montras la pentra ?on, ?i eliras el la bildo. La lumo estas "metaforo kiu rekreas kaj malka ?as la realan homon".

Sed ni pli detale interesi ?u pri Marcilio Ficino (1433-1499) anta ? ol salti super la jarcentoj por admiri la modernan arton. Ja ĉi filozofo de la itala renesanco iel resumas la penson de sia epoko. Tio estas miksa ?o de antikva filozofio, al ?emio, kristanismo kaj metafiziko. Sen detale priskribi la vivon de ĉi filo de kuracisto kiu mem deziris esti la "kuracisto de la animoj" kaj la origanalecon de lia verko, ni provu kompreni lian koncepton de la lumo kaj kiel ?i da ?re kaj profunde influos la artistojn. Por Ficino la lumo estas la animo de la mondo kiel oni povas legi en la libro : De lumine. Ĉar la ? ĉi pensulo la lumo estas senkorpa, sen ?an ?a kaj absoluta ligo kiu ekzistas inter Dio kaj la materio. La latinaj vortoj l ?, lumen, splendor, claritas priskribas la nivelojn de la dia disradio en la mondo. Danke al la materio la lumo videbligas la ĉeeston de Dio. Tia formo de mistiko estas fremda al la moderna leganto sed ?i ?uste prilumas la mondkoncepton de la tiamaj artistoj ĉar la pentra ?o, ekzemple, estas reprezento de la animo videbla per la lumo, kiel spegulo kiu difraktus la radiojn. La bildo estas aliro al la kompreno de la universo. De la renesanca epoko ?is la novaj teorioj de Newton, la verko de Marcilio Ficino impresis siajn samtempulojn kaj trovas e ?on en nia epoko.

Dum la 19-a kaj 20-a jarcentoj, la graveco de la lumo en la plastikaj artoj ne malplii ?as. De la "luminismo" de Seurat al la neonoj de Dan Flavin, la fotoj de Boltanski, ... la funkcio de la lumo ne nur estas vidigi la formojn kaj la konturojn de la objektoj. Äœi fari ?as objekto mem kaj materialo. La ĉefa malkovra ?o de la impresionistoj estas ke la lumo ?an ?as kaj "vibrigas" la mondon en ?ia radiado. Ili perfekte studos kaj pentros la reflektojn kaj difraktojn de la lumo sur la objektoj. Tiel, ili priserĉis la travideblecon, la fluoreskon ktp ... de la materio ĉar tio signifis materiigon de la lumo. La nigra kaj blanka anka ? estis studitaj de du maniero : kiel koloroj kaj lumoj a ? foresto de lumo. Nombraj artistoj uzis la kontrastojn de la klarobskuro. Manet, ekzemple, kaj siaj ne ?aj pejza ?oj. Delacroix insistis pri la fenomeno de la koloritaj ombroj ĉar li enigme skribis :"Mi vidas de mia fenestro la ombrojn de la homoj, kiuj, sub la suno, pasas sur la sablo de la haveno ; la sablo de ĉi tiu tereno estas violkolora, sed orita de la suno ; la ombro de ĉi tiuj persona ?oj estas tiel violkolora kiel la tereno fari ?as flava."

Verdire, la apero de la elektra lumo fine de la 19-a jarcento profunde ?an ?os la rilaton inter la homoj kaj la luma fenomeno. Ekzemple, la italaj kaj rusaj futuristoj la ?degos la progreson de la tekniko kaj arde priskribos la belecon de la urbaj lumoj. La ? Maleviĉ "la artfarita lumo estas metaldevena koloro" kaj la neono en Usono (1923) estas konsiderita kiel "vivanta flamo". Sed oni devas atendi la 50-ajn jarojn por ke la plastikaj artoj asimilas ĉi novan materialon danke al la skulturoj kaj instala ?oj de Julio Le Parc, Raphaël Soto, Yves Klein, Bruce Nauman... En la verkoj de ĉi tiuj artistoj "la lumo vekas sensacion de senfina spaco kiu dronas la formojn de la objektoj". Danke al novaj teknologioj oni nun povas produkti bildojn kiuj ?ajnigas la lumon, la ombrojn, la reflektojn per mirinda realismo kaj respondas al teoriaj a ? fiktivaj matematikaj donita ?oj.

La lumo kiel arta koncepto estas kompleksa temo kiu interesas ĉiujn disciplinojn, de la pentroarto al la fotografio kiu estas korelativa al la naski ?o de impresionismo. Tiam oni parolas pri "dekantadon" de la realaco ĉar la fotografio ?ajnas por ĉiam fiksi la fu ?antan kaj efemeran eventon, la surfacon de la mondo kaj liberigas la pentroarton de la figurado.


el Sennaciulo, januaro 2006